Systemowe obudowy wykopów tymczasowych – charakterystyka i zastosowanie
Systemowe obudowy wykopów tymczasowych, nazywane również szalunkami (deskowaniami) do wykopów, to konstrukcje prefabrykowane, które składają się z gotowych elementów montowanych na placu budowy – przed lub w trakcie zabezpieczania ścian wykopów. Głównym celem stosowania tych rozwiązań jest stabilizacja pionowych ścian wykopów tymczasowych na czas prowadzenia robót budowlanych, takich jak montaż, budowa lub przebudowa instalacji podziemnych, fundamentów czy zbiorników. Obudowy do wykopów tymczasowych mają na celu ochronę pracowników przebywających w wykopie oraz zabezpieczenie sąsiadujących budowli, budynków, pojazdów, a także ludzi znajdujących się w pobliżu.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. 2003 nr 47 poz. 401), wszystkie wykopy o głębokości przekraczającej 1,0 m powinny być zabezpieczone odpowiednimi obudowami, które zapewniają stabilność gruntu i minimalizują ryzyko osunięcia się ziemi. Dodatkowo, zgodnie z ustawą Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 r. (Dz.U. 1994 nr 89 poz. 414, z późn. zm.), za właściwe zabezpieczenie wykopów odpowiada kierownik budowy, który musi stosować rozwiązania zgodne z obowiązującymi normami technicznymi.
Historia rozwoju systemowych obudów wykopów
Rozwój tych konstrukcji był ściśle związany z postępem technologicznym w zakresie montażu i demontażu przy użyciu koparek hydraulicznych. Ciężkie elementy obudowy, ważące często kilka ton, mogą być obecnie szybko i sprawnie umieszczane w wykopie. W przeszłości, gdy wykopy wykonywano ręcznie, montaż ciężkich obudów nie był możliwy – ściany wykopów zabezpieczano wówczas przy pomocy drewnianych bali. Wraz z pojawieniem się koparek linowych, które cechowały się niską precyzją oraz brakiem możliwości technicznych wciskania obudów w grunt, rozwój systemowych obudów był ograniczony. W tamtym okresie do zabezpieczania wykopów tymczasowych powszechnie stosowano ścianki szczelne z brusów oraz ścianki berlińskie.
Obecnie, stosowanie obudów systemowych musi spełniać wymagania norm, takich jak PN-EN 13331-1:2004 „Obudowy ścian wykopów – Część 1: Opisy techniczne wyrobów”, które określają wymagania dotyczące prefabrykowanych elementów składowych. Dodatkowo, zgodnie z normą PN-EN 13331-2:2005, wszystkie systemy muszą przejść odpowiednie testy obliczeniowe lub badawcze, aby zapewnić ich niezawodność.
Charakterystyka i zalety obudów systemowych
Systemowe obudowy wykopów wyróżniają się dużą uniwersalnością oraz powtarzalnością procesu montażu i demontażu, co stanowi ich istotną zaletę. Wybór odpowiedniego systemu obudowy zależy od szeregu czynników, takich jak:
- Typ zastosowanej obudowy,
- Warunki gruntowo-wodne,
- Projekt konstrukcji fundamentów lub rurociągów,
- Lokalizacja wykopu i potrzeba zabezpieczenia sąsiednich obiektów,
- Dostępność odpowiedniego sprzętu,
- Istnienie i rozmieszczenie potencjalnych kolizji z infrastrukturą podziemną.
Zgodnie z zapisami Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 września 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 129 poz. 844, z późn. zm.), odpowiednie zabezpieczenie wykopów jest kluczowe dla zapewnienia bezpieczeństwa pracowników, a wszelkie odstępstwa od przyjętych norm mogą prowadzić do konsekwencji prawnych i finansowych.
Montaż i demontaż obudów wykopowych
- Elementy obudowy są najczęściej montowane w wykopie przy użyciu koparek, choć w niektórych przypadkach wykorzystuje się dźwigi. W sytuacjach wymagających montażu lekkich obudów aluminiowych, charakteryzujących się niską masą, możliwe jest ich ręczne ustawienie.
- Wymagania dotyczące sposobu montażu oraz parametrów technicznych obudów określa norma PN-B-06050:1999 „Roboty ziemne – Wymagania ogólne”, która precyzuje techniki wykonywania i zabezpieczania wykopów w zależności od warunków gruntowych i głębokości wykopu.
- Systemowe obudowy wykopów tymczasowych stanowią kluczowy element w zapewnieniu bezpieczeństwa prac budowlanych, oferując skuteczną ochronę zarówno ludzi, jak i otaczającej infrastruktury. Ich zastosowanie jest nie tylko wymogiem technicznym, ale również regulowane jest przez przepisy prawne, co podkreśla wagę właściwego planowania i doboru odpowiednich rozwiązań szalunkowych.



